خصوصیات روشنه ها و تاثیر آنها بر تجدیدحیات طبیعی و تنوع زیستی گیاهی در جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده آگاهی از ساختار مکانی روشنه ها در یک جنگل طبیعی مدیریت نشده می تواند در درک بهتر فرآیند های طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. روشنه های تاج پوشش در راشستان ها که محل مطمئن تجدید حیات طبیعی به شمار می رود از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند و می توانند یک مرجع برای مدیریت پایدار جنگل باشند. در این مطالعه خصوصیات روشنه ها و بررسی تاثیر آنها بر تجدید حیات و تنوع زیستی گیاهی در پارسل شاهد جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس بررسی شد. بدین منظور پس از جنگل گردشی و تعیین موقعیت مکانی روشنه های تاج پوشش توسط gps، روشنه ها در چهار گروه کوچک (مساحت کمتر از 100 متر مربع)، متوسط (300-100 مترمربع)، بزرگ (500-300 متر مربع) و خیلی بزرگ (بزرگتر از 500 مربع) برداشت گردید. در هر روشنه پس از ثبت ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه، تعداد و نوع خشکه دارها، ترکیب پوشش گیاهی و تجدید حیات گونه های چوبی در قطعات نمونه 400 متر مربعی برداشت گردید. برای روشنه-های با مساحت کمتر از 400 متر مربع، نمونه برداری در کل سطح روشنه انجام گردید. در مجاور هر یک از روشنه ها یک قطعه نمونه 400 متر مربعی به عنوان توده شاهد در نظر گرفته شد و در آن علاوه بر ثبت ترکیب پوشش گیاهی و تجدید حیات، برخی از پارامتر های جنگل شناسی از قبیل قطر برابر سینه، قطر تاج پوشش و ارتفاع کل تمام درختان اندازه گیری شد و سپس بر مبنای داده های جنگل شناسی و تحلیل رگرسیون خطی ساده، حجم در هکتار و سطح تاج پوشش درختان ایجاد کننده روشنه برآورد شد. براساس وضعیت ظاهری درخت یا درختان ایجاد کننده روشنه، وضعیت تخریب روشنه ها و شدت پوسیدگی برآورد گردید. نتایج نشان داد با افزایش اندازه روشنه، غنا و تنوع گونه ای گیاهان علفی افزایش معنی داری پیدا می-کند و این در حالی است که برای گونه های چوبی با افزایش اندازه روشنه، فقط غنای گونه ای افزایش معنی-داری را نشان داد. نتایج همچنین نشان داد میزان تجدیدحیات گونه های چوبی و تنوع زیستی گیاهی در محل روشنه ها همواره در سطح بالاتری نسبت به توده ی شاهد مجاور روشنه قرار دارد و خصوصیات فیزیوگرافی تاثیر معنی داری بر تجدید حیات و تنوع زیستی پوشش گیاهی دارد. طبق نتایج به دست آمده بیش ترین و کم-ترین تعداد خشکه دار، بر اساس اندازه روشنه به ترتیب مربوط به گروه خیلی بزرگ و گروه کوچک و بر اساس طبقه بندی شدت پوسیدگی به ترتیب مربوط به درجه 2 و 3 می باشد. فراوانی خشکه دارهای افتاده نسبت به سرپا خیلی بیش تر می باشد و بیش ترین و کم ترین فراوانی خشکه دارهای افتاده به ترتیب مربوط به گونه راش و توسکا و در بخش خشکه دارهای سرپا برعکس، گونه توسکا و راش می باشد و گونه راش دارای بیش ترین تراکم تجدید حیات در مقایسه با سایر گونه ها و در گروه کوچک اندازه روشنه بوده و با افزایش اندازه روشنه کاهش معنی داری دارد. نتایج نشان داد که باد افتادگی به عنوان مهمترین عامل ایجاد روشنه در منطقه مورد مطالعه محسوب می شود و حجم در هکتار، مساحت و قطر تاج پوشش در هکتار درختان ایجاد کننده روشنه به ترتیب 09/25 متر مکعب، 75/154 مترمربع و 44/25 متر در هکتار است لذا حضور خشکه دارها در جنگل تاثیر مهمی بر تجدیدحیات طبیعی و تنوع زیستی جنگل دارد و برای رسیدن به پایداری جنگل باید به نقش این مهم توجه شود. کلمات کلیدی: روشنه تاج پوشش، تجدیدحیات طبیعی، تنوع زیستی گیاهی، خشکه دار، جنگل تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس